Heb jij een unieke wasknijper, een bijzondere toiletpot of duurzame wegwerpdraagzak ontworpen? Veel ondernemers vergeten dat ze maar twaalf maanden de tijd hebben om het door hen bedachte product te registreren als model. Insider Bastiaan van den Bogaard legt uit hoe je kunt voorkomen dat je concurrenten met jouw idee aan de haal gaan.
Dit artikel in het kort:
- Veel ondernemers zijn niet bekend met modelregistratie.
- En ze realiseren zich ook niet dat je een model alleen geldig kunt registreren wanneer het ontwerp minder dan twaalf maanden bekend is in de sector.
- Voorwaarden voor een geldige registratie zijn dat het ontwerp op het moment van aanvraag nieuw is en een eigen karakter heeft.
Modelregistratie is onbekend terrein
Veel van mijn klanten hebben nog nooit gehoord van modelregistraties. In het Intellectueel Eigendomsrecht is dit dan ook vrij onbekend terrein. En eerlijk gezegd had ik er zelf ook nog nooit van gehoord voordat modelrechten tijdens mijn opleiding werden behandeld. Iedere ontwerper en iedere ondernemer die designartikelen maakt, moet eigenlijk op tijd nadenken over registratie van zijn producten als model. Want je kan een model alleen geldig registreren als het ontwerp minder dan twaalf maanden bekend is in de sector.
Uiterlijk van een gebruiksvoorwerp
Het uiterlijk van een gebruiksvoorwerp kan worden ingeschreven in een register bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BBIE) of bij het EU Bureau voor de Intellectuele Eigendom (EUIPO). Met deze registratie verwerf je een exclusief recht op het ontwerp. Het kan gaan om het design van elk type product, van een auto tot een koekje. Maar bijvoorbeeld ook om een nieuw lettertype, een verpakking, een behangpatroon of een stripfiguur. De modelregistratie geldt voor maximaal vijfentwintig jaar.
Voorwaarden voor een geldige modelregistratie
Voorwaarden voor een geldige registratie zijn dat het ontwerp op het moment van aanvraag nieuw is en een eigen karakter heeft. Een model is nieuw als het nog niet eerder bestond. Simpel. En volgens Europees recht blijft een model nieuw binnen twaalf maanden nadat het voor het eerst openbaar is gemaakt, zolang dat gebeurt door of namens de ontwerper. Een bedrijf kan zo eerst even kijken of een nieuw product aanslaat bij het publiek, voordat kosten voor modelregistratie worden gemaakt. Tegelijkertijd moet een ondernemer goed in de gaten houden wanneer het ontwerp voor het eerst aan een belangstellende is getoond of wanneer het product in de verkoop is gegaan. Want als die twaalf maanden voorbij zijn, kan geen geldig modelrecht meer worden geclaimd. In sommige landen buiten de EU moet een model trouwens wel absoluut nieuw zijn, bijvoorbeeld in de Verenigde Staten. Als het ontwerp één keer is getoond op een Amerikaanse beurs, dan kunt u daar geen modelrecht meer krijgen.
Het eigen karakter van het ontwerp
Een ontwerp heeft een eigen karakter als het een andere totaalindruk maakt dan bestaande ontwerpen. Kleine aanpassingen aan bestaande producten zijn niet voldoende. In wezen moet het gaan om innovatief design. Volkswagen heeft ooit geprobeerd om het ontwerp van haar New Beetle als model vast te leggen. Die registratie is echter doorgehaald omdat ze een paar jaar daarvoor al een prototype met een vergelijkbaar uiterlijk had getoond op een autobeurs. De rechter vond dat het productiemodel daardoor geen eigen karakter meer had; het was weliswaar anders dan het prototype maar maakte toch een zelfde totaalindruk.
Het voordeel van een modelregistratie
Maar design is toch ook beschermd onder het auteursrecht? Ja, dat klopt. Toch heeft het grote voordelen om een design als model in te schrijven. In de eerste plaats geeft zo'n registratie een bewijsvermoeden. De rechter gaat er vanuit dat de modelclaim geldig is, tenzij de wederpartij kan aantonen dat het model op de aanvraagdatum niet nieuw was of geen eigen karakter had. Dit is een groot voordeel ten opzichte van een beroep op auteursrecht. Want daarbij moet de maker maar bewijzen dat hij het ontwerp heeft gemaakt en wanneer dat is gebeurd. Niet onmogelijk maar het vereist dat een ontwerpproces goed wordt gedocumenteerd, bijvoorbeeld met gedagtekende documenten.
Modelregistratie geeft een soort monopolie.
Een modelregistratie heeft een duidelijke depotdatum en is voor iedereen zichtbaar in een openbaar register. Daarnaast kan de houder van een modelregistratie optreden tegen productie of verkoop van elk voorwerp dat geen andere totaalindruk maakt. De registratie geeft dus een soort monopolie. Auteursrecht daarentegen beschermt alleen tegen gevallen van ontlening, oftewel als een ander zijn product evident heeft afgeleid van dat van de ontwerper. Als hij zelfstandig tot een vergelijkbaar ontwerp is gekomen, dan is er onder auteursrecht geen sprake van inbreuk. Zulke gevallen kunnen zich voordoen als twee ontwerpers een bepaalde trend of modestijl volgen. Het is bijvoorbeeld best mogelijk dat twee kledingontwerpers gelijktijdig een vergelijkbaar idee krijgen voor een kledingstuk.
Wees op tijd met modelregistratie!
Wacht niet met registratie van ontwerpen totdat uw product wordt nagemaakt! Want dan is vaak al de twaalf maanden respijtperiode voor registratie voorbij. Ga nu ook niet elk ontwerp dat u maakt direct als model registreren. Wat dat is zonde van uw budget. Overweeg registratie van nieuwe ontwerpen als u denkt dat deze grote verkooppotentie hebben. Wacht desnoods een paar maanden om te zien of het product goed loopt. Zo ja, doe een modeldepot. Vanwege de nieuwheidseis raad ik aan om direct te kiezen voor EU-registratie en niet voor registratie in alleen de Benelux. Alleen wanneer u nu en in de toekomst enkel in de Benelux actief blijft, heeft registratie voor de Benelux nut. U kunt met uw registratie voor maximaal vijfentwintig jaar een alleenrecht krijgen op het ontwerp binnen de hele EU, of zelfs daarbuiten. Indien u het product ook wil verkopen in Amerika of Azië, denk dan voordat u gaat produceren na over een modelregistratie.
Bastiaan van den Bogaard
Bastiaan van den Bogaard is oprichter van Bastion IP. Hij geeft sinds 2009 juridisch advies over de bescherming van merken, bedrijfsnamen, design en auteursrechten in de Benelux, de Europese Unie of desnoods wereldwijd.
Volg Bastiaan van den Bogaard op: